Grodzisk (powiat siemiatycki)
52°35′02″N 22°44′19″E/52,583889 22,738611| osada | |
 Centrum miejscowości z cerkwią św. Mikołaja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
554[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
17-315[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BSI |
| SIMC |
0028553[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego  | |
Położenie na mapie gminy Grodzisk  | |
| 52°35′02″N 22°44′19″E/52,583889 22,738611[1]
| |
Grodzisk – osada (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Grodzisk[4][5].
Miejscowość jest siedzibą gminy Grodzisk, prawosławnej parafii św. Mikołaja i rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[6]
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początek osady stanowiło ruskie grodzisko średniowieczne, którego wiek wedle pobieżnych badań archeologicznych przeprowadzonych w roku 1924 przez Romana Jakimowicza szacuje się na XI–XIII wiek. Do dziś zachował się fragment wałów obronnych okalających grodzisko. Jeszcze w XIX wieku liczono ich długość na około 160 sążni (ok. 280 m). Forma grodziska była owalna zbliżona do okrągłej, natomiast teren pośrodku był równinny. Wały zbudowano z drewnianych kłód przysypanych ziemią, która pozyskano z wykopów dookoła grodziska. Tak powstała też fosa. Z zewnętrznych umocnień do naszych czasów zachowała się tylko zachodnia część wałów.
Z 1601 r. pochodzi pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu cerkwi w Grodzisku[7].
W 1775 r. Grodzisk uzyskał lokację miejską, którą utracił w 1801 r[8].
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 r. Grodzisk liczył 274 mieszkańców (148 kobiet i 126 mężczyzn), zamieszkałych w 40 domach. Większość mieszkańców miejscowości, w liczbie 151 osób, zadeklarowała wyznanie prawosławne. Pozostali zgłosili kolejno: wyznanie rzymskokatolickie (89 osób) i wyznanie mojżeszowe (34 osoby). Jednocześnie większość mieszkańców ówczesnego Grodziska, w liczbie 266 osób, zgłosiła narodowość polską, pozostali podali: narodowość białoruską (5 osób) oraz narodowość żydowską (3 osoby). W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy i znajdowała się w powiecie bielskim[9].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Grodzisk. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa białostockiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- parafialna cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Mikołaja Cudotwórcy, z lat 1891–1893, nr rej.: 781 z 20.01.1994[10].
Obiekty nieistniejące
[edytuj | edytuj kod]- drewniana cerkiew unicka z 2 poł. XVII w., po 1839 prawosławna, od 1923 funkcjonująca jako kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, nr rej.:282 z 18.11.1966, w 2016 przeniesiona do miejscowości Koryciny
Pozostałe obiekty
[edytuj | edytuj kod]- parafialny kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z lat 1987-1990, modernistyczny
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38827
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 336 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Mołotowicz M.. Historia parafii św. Mikołaja Cudotwórcy w Grodzisku. „Kalendarz Prawosławny”. 2013, s. 175–178, 2012. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna. ISSN 1425-2171.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 20 (29).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Grodzisk 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 537.